Αρχική Σελίδα

Τμήμα Αρχαιολογίας και Iστορικής Έρευνας.

• Ποιοί είμαστε.

Ο Δήμος Αχαρνών μέσω του Τμήματος Αρχαιολογίας και Ιστορικής Έρευνας της Διεύθυνσης Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νέας Γενιάς, όπως ορίζεται στον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας του Δήμου και σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, δραστηριοποιείται στην ανάδειξη, προβολή και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς των Αχαρνών από τους αρχαίους έως τους νεότερους χρόνους. Η διαχρονικότητα του μνημειακού πλούτου και  η προστασία του φυσικού περιβάλλοντός του επιτυγχάνεται μέσα από ποικίλες δράσεις όπως: εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδοτική δραστηριότητα, οργανωμένες επισκέψεις, διάχυση της πολιτιστικής πληροφορίας μέσα από το διαδίκτυο, μαθητικό φεστιβάλ αρχαίου δράματος, διοργάνωση ημερίδων, διαλέξεων, σεμιναρίων, ηλεκτρονική καταχώρηση και ψηφιοποίηση του ιστορικού και μνημειακού πλούτου των Αχαρνών, αρμονική ένταξη των αρχαιολογικών μνημείων στον αστικό ιστό της πόλης και ήπια χρήση τους ως χωρικά πεδία τουριστικής ανάπτυξης. Τα μνημεία των Αχαρνών εκτός από την αισθητική απόλαυση και την ιστορική τους αξία, προσφέρουν αίσθημα συνέχειας και διάρκειας, στοιχεία απαραίτητα σε μια περιοχή όπως οι Αχαρνές που αλλάζει ταχύτατα και συμβάλλουν  ταυτόχρονα στην αστική της αναγέννηση.

Η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς ξεκίνησε το 2000 μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ξεναγήσεων στον καλύτερα σωζόμενο μυκηναϊκό θολωτό τάφο της Αττικής. Η αναγνώριση τού επιστημονικά οργανωμένου εκπαιδευτικού προγράμματος για το θολωτό τάφο των Αχαρνών «Το Τραγούδι της Λύρας» από το ΥΠΠΟ και το ΥΠΑΙΘ, η επέκταση των δράσεων μας με την έγκριση της Β΄ ΕΠΚΑ (νυν Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής), η συμπαράσταση από τα σχολεία με την αθρόα προσέλευσή τους, καθώς και η προβολή από τον τοπικό και τον αθηναϊκό τύπο οδήγησε στη δημιουργία αυτόνομου τμήματος το 2005. Από το 2011 το τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορικής Έρευνας υπάγεται στη Διεύθυνση Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νέας Γενιάς του Δήμου.

Μυκηναϊκός Θολωτός Τάφος

Το Τμήμα στεγάζεται στην οδό Φιλαδελφείας 217 στον Κόκκινο Μύλο και διαθέτει αίθουσα υποδοχής με εκπαιδευτικούς πίνακες και προθήκες με αρχαία αντίγραφα και έργα μαθητών, αίθουσα προβολών με θεατρική σκηνή, κουκλοθέατρο, σκηνή θεάτρου σκιών, βεστιάριο, βιβλιοθήκη, χώρο αναγνωστηρίου που χρησιμοποιείται και για τα εικαστικά εργαστήρια των εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Η θεατρική σκηνή του Τμήματος

Χώρος αναγνωστηρίου.

Χώρος της Βιβλιοθήκης του Τμήματος

Οι εκπαιδευτικές μας δράσεις  με τον έντονο παιδαγωγικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα ενθαρρύνουν τις κοινωνικές σχέσεις των μαθητών με τις ιδιαιτερότητες της σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας, καθώς συνυπάρχουν ελληνόπαιδες, παιδιά οικονομικών μεταναστών από βαλκανικές και ασιατικές χώρες, προβάλλοντας αβίαστα τις κοινές πολιτισμικές αξίες που ενώνουν τους λαούς. Πεποίθησή μας, η αναγκαιότητα αξιοποίησης των πολιτιστικών προϊόντων ως εργαλείων κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής ανάπτυξης, η προώθηση της έρευνας και η εκπαιδευτική τους αποτελεσματικότητα. Όλες οι δράσεις είναι μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και απευθύνονται σε μαθητές δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων όλων των βαθμίδων, σχολείων δεύτερης ευκαιρίας, διαπολιτισμικών σχολείων, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, επιστήμονες, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ΚΑΠΗ, κ.α. και στο ευρύ κοινό.

Καθ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς με την έγκριση από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας (ΙΕΠ)  και του Υπουργείου Πολιτισμού (Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής και ΚΑΣ) υλοποιούνται τα ακόλουθα  εκπαιδευτικά προγράμματα : α) για την ανάδειξη του θολωτού τάφου «Το Τραγούδι της Λύρας», β) για την  ανάδειξη της Αρχαιολογικής Συλλογής Αχαρνών «Το παιχνίδι στην αρχαιότητα»  και «Μύθοι και Λατρεία στις Αχαρνές –Η αρπαγή της Περσεφόνης» γ)  για την ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου « Ο Δικαιόπολις μας ξεναγεί στο αρχαίο θέατρο των Αχαρνών». Συνταξιδιώτες μας σε αυτό το πρόγραμμα  όπως και στο φεστιβάλ έχουμε το μη κερδοσκοπικό φορέα ΕΠΙΣΚΗΝΙΟ: Κίνηση Πολιτών για την Ανάδειξη του Αρχαίου Θεάτρου των Αχαρνών και τους εθελοντές του, όλοι τους ακούραστοι συνεργάτες με όραμα την ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου των Αχαρνών.

Θεατρικός αυτοσχεδιασμός από τους μαθητές στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το Θολωτό Τάφο

‘Ηρθε η ‘Ανοιξη. Στιγμιότυπο από εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Τμήματος στην Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών

Ένας από τους Αχαρνείς, καρβουνιάρηδες. Από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου

Εργαλείο σε όλα τα προγράμματα αποτελεί το εκπαιδευτικό υλικό που παρέχεται δωρεάν (εκδόσεις του Δήμου μας) καθώς και τα 16.000 βιβλία που διαθέτει η Βιβλιοθήκη του Τμήματος που έχει δημοτικό χαρακτήρα και είναι ανοικτή στο κοινό.  Στα πλαίσια των δράσεων της Βιβλιοθήκης υλοποιούνται τα εκπαιδευτικά προγράμματα : α) «Ο Μαγικός Κόσμος του θεάτρου Σκιών – ο Καραγκιόζης» και β) «Η Ιστορία της Γραφής και των Βιβλιοθηκών» που προωθούν το  σεβασμό στην ετερότητα και την κοινωνική συνοχή.

Πίσω από τη σκηνή. «Ο Μαγικός Κόσμος του θεάτρου Σκιών – ο Καραγκιόζης»

Η Ιστορία της Γραφής και των Βιβλιοθηκών

Επίσης, το Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορικής Έρευνας, με τη συνεργασία του   Τμήματος  Πολιτισμού της Διεύθυνσης Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νέας Γενιάς, της ΔΗ.Κ.Ε.Α (Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Ανάπτυξης) και του  ΕΠΙΣΚΗΝΙΟΥ υλοποιεί από το 2016 μαθητικό φεστιβάλ αρχαίου δράματος. Στο φεστιβάλ συμμετέχουν σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης  εντός και εκτός Αττικής με παραστάσεις τραγωδίας, σατυρικού δράματος, κωμωδίας, έργα της νεότερης δραματουργίας εμπνευσμένα από το αρχαίο δράμα, θεατρικό αναλόγιο, συναυλίες, χορόδραμα, εκθέσεις εικαστικών, φωτογραφίας, σκηνογραφίας, ενδυματολογίας, σχετικές με το αρχαίο θέατρο. Στην έκθεση που συνοδεύει το φεστιβάλ έχουμε την τιμή να συμμετέχουν πολιτιστικοί φορείς όπως το ίδρυμα Κακογιάννη. Ευελπιστούμε  ότι  το μαθητικό φεστιβάλ αρχαίου δράματος, που τόσο θερμά έχει αγκαλιάσει η εκπαιδευτική κοινότητα, όπως και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «ο Δικαιόπολις μας ταξιδεύει στο μαγευτικό κόσμο του αρχαίου θεάτρου» θα  προωθήσουν την αποκάλυψή του αρχαίου Θεάτρου και θα ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες  για τη  σημασία του στην ανάπτυξη των Αχαρνών.

Από το μαθητικό φεστιβάλ αρχαίου δράματος

Από το μαθητικό φεστιβάλ αρχαίου δράματος

Πολύ μεγάλης σημασίας για το Τμήμα μας είναι και οι καλοκαιρινές δράσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων τα παιδιά ευαισθητοποιούνται με δραστηριότητες ψυχαγωγίας, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, δημιουργικής απασχόλησης, αφήγησης λογοτεχνικών κειμένων με τη φυσική παρουσία συγγραφέων και εκπαιδευτικών, δραματοποίησης, εικαστικού εργαστηρίου με τη συμμετοχή καλλιτεχνών.

Στιγμιότυπο από τις καλοκαιρινές δράσεις του Τμήματος

Μια επιπλέον  καινοτόμος προσπάθεια του Τμήματος αποτελεί  η διεξαγωγή εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, στο χώρο του σχολείου μέσω μουσειοσκευών. Η μουσειοβαλίτσα αποτελεί υλικό εναλλακτικής διδασκαλίας  όχι μόνο στην τάξη αλλά και σε χώρους πολιτισμικής αναφοράς, όπως σε βιβλιοθήκες. Η μουσειοβαλίτσα με θέμα «το Παιχνίδι στην αρχαιότητα»  και το συνοδευτικό υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς για την καλύτερη προετοιμασία πριν την επίσκεψη στην Αρχαιολογική Συλλογή ενώ διευκολύνει ιδιαίτερα τα σχολεία που έχουν πρόβλημα μετακίνησης λόγω οικονομικής δυσπραγίας. Το Τμήμα ετοιμάζει μια νέα μουσειοβαλίτσα με θέμα το αγαπημένο θέατρο σκιών του Καραγκιόζη.

Η μουσειοβαλίτσα στο χώρο του σχολείου

Ανταποκρινόμενοι στις προκλήσεις της διαδικτυακής ενημέρωσης και των νέων παιδαγωγικών θεωριών που προωθούν νέα διαδραστικά, ανακαλυπτικά μοντέλα γνώσης και στα πλαίσια της διάχυσης της πολιτισμικής πληροφορίας  σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, το Τμήμα μας διαθέτει ιστότοπο (www.acharnes.gr,  https://arxaiologikoacharnes.wordpress.com/) όπου με επαρκείς επιστημονικές πληροφορίες χωρίς ακαδημαϊκή γραφή παρουσιάζεται η ιστορία των Αχαρνών και τα σημαντικά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς  όπως ο Μυκηναϊκός Θολωτός Τάφος, ο Τύμβος του Σοφοκλή, το Αρχαίο Θέατρο, η Ρωμαϊκή Αγροικία, το Αδριάνειο Υδραγωγείο, βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες. Η ιστοσελίδα  με την επικοινωνιακή της λειτουργία καλείται να διαδραματίσει και το ρόλο της προβολής για το Δήμο μας, έναν δήμο με σπουδαία ιστορία δυστυχώς άγνωστη στο ευρύ κοινό. Στον ιστότοπο  μπορεί κανείς να πλοηγηθεί στις δράσεις του Τμήματος από το 2000 έως σήμερα και να ενημερωθεί για την εκδοτική δραστηριότητα μας, το εκπαιδευτικό μας υλικό και το υλικό της Βιβλιοθήκης. H δημιουργία του ιστότοπου ιδιαίτερα σε περιόδους, όπως αυτή της καραντίνας και των περιοριστικών μέτρων που επέβαλλε η πανδημία εξαιτίας του covid 19 λειτούργησε προς όφελος της ανάδειξης και προβολής του πολιτιστικού αποθέματος  των Αχαρνών και της επικοινωνίας με το κοινό.  Για τους μικρούς μας φίλους εν όψει των Χριστουγέννων δημιουργήθηκαν και αναρτήθηκαν στην ιστοσελίδα του Τμήματος πλήθος θεματικών δραστηριοτήτων όπως ηλεκτρονικά παζλ, σταυρόλεξα, κρυπτόλεξα, καθώς και  ένα αφήγημα  για τα ελληνικά κάλαντα. Λόγω της μεγάλης συμμετοχής το εγχείρημα επαναλήφθηκε και στις διακοπές του Πάσχα. Η ιστοσελίδα του Τμήματος  είχε 8.277 επισκέψεις το έτος 2020,  και  κατά τη διάρκεια του  2021 (μέχρι σήμερα) 5.065 επισκέψεις.

Η πολιτιστική διαχείριση των αρχαιολογικών μνημείων αποτελεί ευθύνη του κράτους. Ωστόσο ακόμη και το πλέον εμπνευσμένο πρόγραμμα διαχείρισης ενός αρχαιολογικού χώρου είναι καταδικασμένο να αποτύχει όταν ο χώρος δεν αποδοθεί στην τοπική κοινωνία και δεν συνδεθεί με εξωστρεφείς δράσεις οι οποίες θα ενισχύσουν τη βιωσιμότητά του και την προστασία του. Αυτό αποτελεί και το βασικό μας μέλημα ως φορέας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα   : «Βλέπω το έργο του Σοφοκλή με τα μάτια του ζωγράφου και χαράκτη Βαρλάμου» (το 2008) συνέβαλε καθοριστικά στην προβολή του τύμβου του Σοφοκλή μέσα από έναν καλλιτέχνη που εκπροσωπεί την τέχνη του 20^ου αιώνα. Η γνώση της τοπικής ιστορίας ως προϊόν προστιθέμενης αξίας μπορεί να οδηγήσει στη διαπίστωση των σύγχρονων προβλημάτων της περιοχής, στη συνειδητοποίηση της ατομικής και συλλογικής ευθύνης για το παρόν και το μέλλον του τόπου, αλλά και  να αξιοποιηθεί προς όφελος της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων.  Στο πλαίσιο των νέων προκλήσεων και της κλιματικής αλλαγής  το Τμήμα Αρχαιολογίας και Ιστορικής Έρευνας του Δήμου Αχαρνών καλείται να επαναπροσδιορίσει τον κοινωνικό του ρόλο όσον αφορά στην προστασία των μνημείων ως φορέων μνήμης και μοχλών πράσινης ανάπτυξης.

Επόμενος στόχος μας  αποτελεί η ψηφιακή καταγραφή και διαχείριση  του πολιτιστικού υλικού των Αχαρνών, ο σχεδιασμός νέων εκπαιδευτικών δράσεων που αφορούν  την ανάδειξη και προβολή των σημαντικότερων εκκλησιαστικών μνημείων και την παραδοσιακή κατοικία των Αχαρνών, η ανταλλαγή απόψεων , η υιοθέτηση καλών πρακτικών και οι συνέργειες με αντίστοιχους πολιτιστικούς  οργανισμούς σε καινοτόμα προγράμματα. Εν γένει οι πολιτιστικές ψηφιακές δράσεις όπως οι διαδικτυακές ξεναγήσεις, το live streaming των πολιτιστικών εκδηλώσεων έχουν πολλαπλά οφέλη καθώς λειτουργούν και ως μέσο προσέγγισης και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων όπως η χρήση podcast  (ηχητικές αφηγήσεις) που διευκολύνει ιδιαίτερα τα άτομα με προβλήματα όρασης.

Εν κατακλείδι, η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς των Αχαρνών μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι των Αχαρνών, μιας περιοχής ταυτισμένης με φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας όπως τα ναρκωτικά και η εγκληματικότητα. Μιας αρνητικής εικόνας που ενισχύεται από τον ρατσισμό προς την περιοχή, καθώς αυτή έχει δεχτεί στους κόλπους της τσιγγάνους, παλιννοστούντες και οικονομικούς μετανάστες από τα Βαλκάνια και την Ασία.

Οι αρχαιολογικοί χώροι, η Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών, το Λαογραφικό Μουσείο της Ι.Λ.Ε.Α., οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές  εκκλησίες, η Δημοτική Πινακοθήκη Αχαρνών  κ.ά.  λειτουργούν ως σημεία αναφοράς για την πολιτιστική ζωή της περιοχής, ανατροφοδοτώντας  την τοπική κοινωνία με ζωτικά στοιχεία της παραδοσιακής τους ταυτότητας. Τα απτά στοιχεία της διαρκούς ανθρώπινης παρουσίας στο χώρο, εκτός από την αισθητική απόλαυση και την ιστορική τους αξία, προσφέρουν αίσθημα συνέχειας και διάρκειας, στοιχεία απαραίτητα σε μια περιοχή όπως οι Αχαρνές που αλλάζει ταχύτατα.

Ελένη Δεληγιάννη-Δωρή, επίκουρη καθηγήτρια Ε.Κ.Π.Α. και Γεώργιος Πάλλης, επίκουρος καθηγητής Ε.Κ.Π.Α. σε επίσκεψή τους στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο (Νηστευτή).

Η κεντρική διοίκηση, η τοπική αυτοδιοίκηση, οι πολιτιστικά ενεργοί και ενδιαφερόμενοι πολίτες είναι οι τρεις θεμελιώδεις συντελεστές  για τη διατήρηση της πολιτιστικής φυσιογνωμίας της πόλης.  Μέσω της πολιτιστικής τους πολιτικής οφείλουν να αξιοποιήσουν την πολιτιστική κληρονομιά ως παράγοντα κοινωνικής συνοχής έτσι ώστε οι νέες γενιές να δημιουργήσουν μια κοινωνία πολιτισμικά πλούσια, πιο αλληλέγγυα και πιο συμμετοχική.

Τα μνημεία των Αχαρνών αποτελούν σημεία αναφοράς στα οποία μπορούν οι πολίτες αυτόχθονες, μέτοικοι και μετανάστες να σταθούν και να επαναπροσδιορίσουν την εικόνα της πόλης τους, με πρωταρχικό μέλημα την καλλιέργεια της πολιτιστικής τους συνείδησης, την αγάπη τους για τον τόπο καταγωγής ή την κατοικία τους και την ενεργητική τους συμμετοχή για τη διαμόρφωση ενός πολιτισμού που τους αξίζει.

Η γνώση της τοπικής ιστορίας ως προϊόν προστιθέμενης αξίας μπορεί να οδηγήσει στη διαπίστωση των σύγχρονων προβλημάτων της περιοχής στη συνειδητοποίηση της ατομικής και συλλογικής ευθύνης για το παρόν και το μέλλον του τόπου αλλά και  να αξιοποιηθεί προς όφελος της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων

Ελένη Κασσωτάκη,  Η Προϊσταμένη του Τμήματος